Προσφέροντας ενθάρρυνση κι όχι μάταιους επαίνους

Δημιουργήστε ένα περιβάλλον που ενθαρρύνει το παιδί σας να αποκτήσει συνείδηση των πράξεών του

• Οι γονείς μερικές φορές, με καλοπροαίρετη διάθεση, χρησιμοποιούν υπερβολικά τον έπαινο στην προσπάθειά τους να ενισχύσουν την αυτοπεποίθηση του παιδιού τους. «Είσαι φοβερός ορειβάτης, είσαι καταπληκτικός καλλιτέχνης, είσαι υπέροχος που κάθεσαι τόσο ήσυχος». Ωστόσο, συχνά αυτές οι υποδείξεις δεν είναι και τόσο ειλικρινείς και διδάσκουν στα παιδιά να βασίζονται στον έπαινο ως κίνητρο. Όταν επαινούμε τα παιδιά επειδή κάνουν κάτι, όπως το να τρώνε τα λαχανικά τους ή να βάζουν τα παπούτσια τους, αυτό που λέμε στην πραγματικότητα είναι ότι έκαναν αυτό που τους ζητήσαμε. Ακόμα και τα μικρά παιδιά αναγνωρίζουν πότε οι παρατηρήσεις μας δεν είναι ειλικρινείς και πότε τα χειριζόμαστε.
• Οι έρευνες δείχνουν ότι η σύγχρονη κουλτούρα που επαινεί συνέχεια τα παιδιά, τα κάνει να αισθάνονται ότι έχουν δικαιώματα στη ζωή, ανεξαρτήτως με την προσπάθεια που έχουν καταβάλλει. Ο υπερβολικός έπαινος προς τα παιδιά τα μπερδεύει σχετικά με την αξία τους, καθώς δεν μπορούν να κρίνουν από μόνα τους πόσο καλοί είναι σε κάτι, αφού το κάνουμε αδιακρίτως εμείς. Αυτό δε σημαίνει φυσικά ότι δεν πρέπει να ενθαρρύνετε το παιδί σας. Το παιδί σας θα ανθίσει ακούγοντας θετικά σχόλια, όπως άλλωστε κάνουμε κι εμείς όταν η δουλειά μας αναγνωρίζεται από τους συναδέλφους ή την οικογένειά μας.
• Εάν είναι να σκεφτούμε με ποιον τρόπο μπορούμε να ενθαρρύνουμε τα παιδιά, χρειάζεται να δουλέψουμε μια νέα προσέγγιση, ώστε να μην χρησιμοποιήσουμε κι εμείς τους μάταιους επαίνους που ακούμε καθημερινά γύρω μας.

Βοηθήστε το παιδί σας να αρχίσει να αποκτά συνείδηση του αντίκτυπου των πράξεών του.

• Εστιάστε την προσοχή σας στη δράση ή την προσπάθεια, κι όχι στο πρόσωπο.
  Αντί να λέτε «Είσαι τόσο καλός βοηθός», πείτε «Σ’ ευχαριστώ που έστρωσες το τραπέζι». Αντί να λέτε «Είσαι τόσο καλός στο κόψιμο», πείτε «Σ’ ευχαριστώ που έκοψες τα καρότα για το φαγητό μας».
• Καλλιεργήστε την κατανόηση
  Αντί να λέτε «Μου άρεσε ο τρόπος που παρηγόρησες την Άννα», εστιάστε την προσοχή στο αποτέλεσμα που είχε η πράξη του στο άλλο άτομο: «Δες, η Άννα σταμάτησε να κλαίει, όταν της έφερες ένα χαρτομάντιλο και την αγκάλιασες! Πρέπει να νιώθει πολύ καλύτερα τώρα.» Αυτό διαφέρει εντελώς από τον έπαινο, όπου δίνεται έμφαση στο δικό σας συναίσθημα.
• Παρατηρήστε σιωπηλά
  Το παιδί σας δεν αποζητά τον έπαινο. Μπορεί να διαπιστώσετε με έκπληξη πως το παιδί σας δουλεύει και παίζει με περισσότερη προσήλωση, όταν δεν λέτε τίποτα.
• Εκφράστε ευγνωμοσύνη
  Όταν βιάζεστε, αντί να πείτε «Θα μας καθυστερήσεις έτσι που χαζολογάς. Γρήγορα, βάλε το παλτό σου!», πείτε «Εάν βάλεις μόνος σου το παλτό σου, θα μας βοηθήσεις να φτάσουμε στον οδοντίατρο στην ώρα μας»
• Παρατηρήστε το παιδί, χωρίς κριτική
  Όταν το παιδί σας παίζει με τα τουβλάκια, αντί να πείτε «’Έχεις σκορπίσει τα τουβλάκια σου σε όλο το πάτωμα», πείτε «Βλέπω χρησιμοποιείς όλα τα τουβλάκια». Μια παρατήρηση μπορεί να του κινήσει το ενδιαφέρον και τη σκέψη, ενώ μια κριτική μπορεί να είναι αποθαρρυντική.
• Δώστε χώρο για αυτό-αξιολόγηση
  Αντί να λέτε «Μου αρέσει η ζωγραφιά σου», πείτε «Γέμισες την αριστερή μεριά του χαρτιού». Αυτό εστιάζει την προσοχή του παιδιού σας στη ζωγραφιά και όχι στη δική σας γνώμη. Αντί για «Τι ωραίο άλογο» (πράγμα που μπορεί να μην είναι και τόσο ειλικρινές), πείτε «Ζωγράφισες ένα κόκκινο άλογο». Αυτό βοηθάει το παιδί να αξιολογήσει μόνο του τη ζωγραφιά του, κι όχι να βασιστεί στη δική σας άποψη.
• Αποδεχτείτε το γεγονός ότι οι ανταμοιβές δεν είναι απαραίτητες
  Μια δραστηριότητα με την οποία απασχολείται το παιδί σας προσφέρει από μόνη της ικανοποίηση. Όταν το παιδί σας μαθαίνει πώς να ξεφλουδίζει μια μπανάνα, βρίσκει μεγάλη ικανοποίηση στη δουλειά την ίδια. Χαίρεται όταν βγάζει τη φλούδα σε ομοιόμορφες λωρίδες, όταν αποκαλύπτεται η μπανάνα και όταν τελικά την τρώει. Όταν γεμίζει το μπολ του σκύλου με φαγητό, η ανταμοιβή του είναι να βλέπει το σκύλο να τρέχει κουνώντας την ουρά του.
  Η έρευνα έχει δείξει ότι οι ανταμοιβές αντί να παρακινούν τα παιδιά, μπορεί να φέρουν το ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα. Οι επιβραβεύσεις αποδυναμώνουν το εσωτερικό κίνητρο του παιδιού. Ακόμα και τα μικρά παιδιά είναι σε θέση να καταλάβουν ότι για να χρειάζεται ανταμοιβή αυτό που κάνουν, τότε δεν θα είναι και πολύ ευχάριστη δουλειά!
• Αποδεχτείτε το γεγονός ότι η τιμωρία δεν φέρνει κανένα αποτέλεσμα!
  Η τιμωρία διδάσκει στο παιδί τι να μην κάνει, κι όχι τι να κάνει, μεγεθύνοντας συχνά το πρόβλημα. Το παιδί σας πιθανόν να θυμηθεί την τιμωρία, αλλά να μην την συνδέσει με τη συμπεριφορά που την προκάλεσε. Ένα παιδί που έχει τιμωρηθεί αισθάνεται αδύναμο, ταπεινωμένο, πεισμωμένο και πικραμένο.
  Η έρευνα μας αποδεικνύει ότι η τιμωρία έχει βραχυπρόθεσμο αποτέλεσμα στο να αποτρέπει μια ανεπιθύμητη συμπεριφορά, αλλά μακροπρόθεσμα δεν φέρνει καμία αλλαγή. Όταν τιμωρούνται τα παιδιά, οι ενήλικες επιλύουν προσωρινά το πρόβλημα και το παιδί δεν μαθαίνει να λύνει τα προβλήματα μακροπρόθεσμα.
  Στις μέρες μας, πολύ συχνά για να ελέγξουμε τη συμπεριφορά των παιδιών χρησιμοποιείται το «Time out». Σύμφωνα μ’ αυτή τη μέθοδο, τα παιδιά περιορίζονται για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα σε μια καρέκλα, ένα δωμάτιο ή έναν χώρο, προκειμένου να επανακτήσουν τον έλεγχο του εαυτού τους και να σκεφτούν τη συμπεριφορά τους. Το πρόβλημα όμως είναι ότι εάν το παιδί είχε την ικανότητα να σκεφτεί τη συμπεριφορά του, τότε μάλλον δεν θα είχε συμπεριφερθεί έτσι εξ αρχής. Επιπλέον, το πιο σημαντικό είναι ότι αυτή η τιμωρία δεν προσφέρει καμία απολύτως βοήθεια στο παιδί για να αρχίσει να ελέγχει μόνο του τη συμπεριφορά του.

Δώστε χρόνο στο παιδί σας να αποκτήσει συνείδηση

• Απαιτείται χρόνος προκειμένου να αρχίσει το παιδί σας να συνειδητοποιεί πώς οι πράξεις του επηρεάζουν τους γύρω του. Το παιδί σας μόλις ξεκινάει ένα ταξίδι αυτό-συνείδησης, το οποίο θα διαρκέσει όλη του τη ζωή. Να έχετε υπομονή και να ακολουθείτε μια προσέγγιση που το βοηθάει να συνειδητοποιήσει τη συμπεριφορά του, παρά να το επαινείται υπερβολικά, να το κρίνετε και να κάνετε αρνητικές παρατηρήσεις. Έτσι, θα μπορέσει σταδιακά να αναγνωρίσει την πραγματικότητα της δικής του συμπεριφοράς και θα αρχίσει να ελέγχει τον εαυτό του.